Schaarste op de arbeidsmarkt: tien acties om het personeelstekort op te lossen
Als talent niet meer voorradig is, heeft het geen zin om klassieke werving en selectie te blijven inzetten. Het tekort aan mensen dreigt inmiddels de maatschappij te ontwrichten. Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt, verwacht dat de schaarste nog wel dertig jaar kan duren. Om die reden lanceert hij tien acties om schaarste tegen te gaan.
Ondanks de coronapandemie groeit de economie flink door, en dat merkt met name de arbeidsmarkt. In bijna iedere winkeletalage hangt een briefje met ‘personeel gezocht’, en ook andere branches als zorg, ICT en transport schreeuwen om extra handen. Op elke 100 werklozen zijn er momenteel 126 vacatures. Dit tekort zal uiteindelijk de economische groei afremmen, zegt het CBS.
De tien punten van Wilthagen trekken het tekort breder dan de dagelijkse bezigheden van de gemiddelde recruiter. Headhunting, vacatures plaatsen en personeel motiveren om in hun omgeving mensen te enthousiasmeren zullen blijven, maar om de arbeidsmarkt vlot te trekken, moet er ook gekeken worden naar de woningmarkt, vluchtelingen en opleidingen. Dit zijn de tien acties van Ton Wilthagen.
De 10 acties
1. Zet in op onbenut arbeidspotentieel en talent
Benader mensen die nu niet werken of met pensioen zijn en leidt ze op. Los de bijstandsval op door terugkeergarantie te geven en bijverdienen in de bijstand beter mogelijk te maken. Ook kunnen de eisen aan sollicitanten verlaagd worden door leerwerktrajecten en open hiring in te zetten. Daarnaast kunnen we skills-paspoorten introduceren en de arbeidsmarktoriëntatie versterken, waarbij alle vormen van discriminatie op de arbeidsmarkt aangepakt worden.
Maar er zijn ook potentiële arbeidsgroepen die kampen met schulden; het loonbeslag zou bij hen aangepast kunnen worden. De fiscale aftrek van studiekosten mag weer ingevoerd worden en personeelsrisico’s voor werkgevers moeten worden herzien in het arbeidsrecht. De belasting op arbeid dient verlaagd te worden, in ruil voor hogere belasting op vermogen en op milieuvervuilende activiteiten en producten.
2. Motiveer studiekiezers
Studiekiezers kunnen natuurlijk niet tot bepaalde keuzes gedwongen worden, maar we kunnen wel het imago van werk in kraptesectoren verbeteren. Korting geven op studiekosten en het bieden van werkgarantie kan helpen, maar als de krapte arbeidsmarkt breed is, zullen bepaalde sectoren hieronder lijden.
3. Verbeter loon en andere arbeidsvoorwaarden
Deze verbeteringen kunnen bewerkstelligd worden door het bieden van goede arbeidscontracten, kinderopvang, minder werkdruk, autonomie, scholing, flexibele werktijden, job rotation, sabbaticals, taalcursussen en afschaffing minimumjeugdloon. Een nadeel is dat dit kan leiden tot concurrentie en verschuivingen tussen bedrijven en sectoren; de koek wordt immers niet groter.
4. Zet studenten eerder en langer in in de praktijk
Duaal leren kan verruimd worden, onder meer door voldoende stages aan te bieden. Opleidingen kunnen verkort worden, hoewel dat niet ten koste mag gaan van de kwaliteit.
5. Vraag deeltijders om meer uren te werken
Hierbij gaat het vooral om vrouwen, en uitbreiding van werktijd moet voor hen dan wel lonen en praktisch haalbaar zijn. Daarnaast dient de pensioenleeftijd verhoogd te worden, al is dit niet populair.
Maak deeltijdpensioen breed mogelijk. Ga uitval door ziekte tegen en investeer in begeleiding en re-integratie. Uitval door ziekte wordt deels veroorzaakt door hoge werkdruk en is een gevolg van personeelstekort.
6. School medewerkers om naar functies waar krapte heerst
Dat kunnen bedrijven ook samen doen. Beëindig ‘nutteloze’ of milieubelastende bedrijfsactiviteiten en functies (of zelfs factoren) en help mensen zich te herplaatsen.
7. Trek mensen uit andere (krimp)sectoren
Toegegeven, dat is niet makkelijk als het in veel sectoren krap is. De infrastructuur van-werk-naar-werk kan duurzaam verbeterd worden voor alle werkenden. De koudwatervrees hiervoor moet weggenomen worden, zeker bij 50-plussers.
8. Bevorder zij-instroom door arbeidsmigratie
Trek meer mensen uit het buitenland aan, ook van buiten de EU. Vluchtelingen en asielzoekers kunnen we sneller laten instromen in werk. Hier speelt in een aantal sectoren, zoals het onderwijs, wel de taalproblematiek. Arbeidsmigratie moet goed geregeld worden; bied een gelijk loon en goede werk- en woonomstandigheden en introduceer taalcursussen voor deze groep. Dit vereist wel politiek en maatschappelijk draagvlak.
9. Verhoog productiviteit van mensen door technologie
Zet in op het benutten van robotisering, AI, automatisering en betere organisatie van het werk, onder meer via jobcarving.
10. Creëer betaalbare woningen en verbeter mobiliteit
Bouw betaalbare woningen in krapteregio’s (Hier zijn wel bouwvakkers voor nodig…). Verbeter de mobiliteit vanuit krimpgebieden. Creëer openbaar vervoer – ook in de avond – naar industrieterreinen en distributiecentra. Maak alle gebouwen toegankelijk (‘drempels weg’) en laat bijvoorbeeld schoonmaakwerkzaamheden ook overdag doen.
