Wat is de wet DBA precies?
De wet DBA (Wet deregulering arbeidsrelaties) is in 2016 ingesteld om schijnzelfstandigheid op de arbeidsmarkt tegen te gaan. De Belastingdienst wil schijnzelfstandigheid voorkomen, omdat het een inbreuk vormt op het sociale stelstel en de schatkist. Vóór 2016 gebruikten zzp’ers een Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) om hun zelfstandigheid ten opzichte van de opdrachtgever aan te tonen. De Belastingdienst vrijwaarde vervolgens opdrachtgevers van boetes of het achteraf opleggen van loonheffingen. Het kabinet vond dat bedrijven misbruik maakten van zzp’ers. Sommige werkgevers kozen niet voor de ‘normale werknemer’, omdat ze voor minder tijd en geld, maar mét belastingvoordelen, een zzp’er aan het werk konden zetten. De wet DBA vervangt de VAR. Onder de wet DBA zijn opdrachtgever en -nemer beiden verantwoordelijk om afspraken te maken over de arbeidsrelatie. Partijen kunnen gebruikmaken van modelovereenkomsten – met contractuele voorwaarden zodat er geen sprake is van een arbeidsrelatie – die zijn goedgekeurd door de Belastingdienst.
De wet DBA in de praktijk
In de praktijk zorgt de wet DBA – nog steeds – voor veel discussie en weerstand. De modelovereenkomsten van de Belastingdienst zijn praktisch gezien onuitvoerbaar, omdat de rechtsgelijkheid niet gewaarborgd is. Dat zorgt voor onduidelijkheid en onzekerheid bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers. Zij moeten namelijk extra goed checken of de overeenkomst voldoet aan de wet, wat leidt tot onrust over hun fiscale positie.
Pilot webmodule
Doordat de wet DBA veel kritiek opriep ging in januari 2021 de pilot webmodule van start. De webmodule is niets anders dan een vragenlijst waarbij opdrachtgever en -nemer kunnen controleren of hun werkrelatie een opdracht of dienstverband is. Toch is er weinig vertrouwen in de webmodule. Dit komt mede door het ‘handhavingsmoratorium’ van de Belastingdienst. De Belastingdienst legt alleen correcties op als zzp’ers of opdrachtgevers ‘kwaadwillend’ zijn, oftewel met opzet de schijn van zelfstandigheid wekken. Na evaluatie van de pilot geven alle partijen – de Belastingdienst, opdrachtgevers en -nemers – aan dat de tool geen zekerheid biedt. “De webmodule is geen ‘wondermiddel’ en in veel gevallen verschaft deze geen duidelijkheid over de arbeidsrelatie. Alle partijen willen verandering op de markt.
De toekomst van de wet DBA
De wet DBA is aan verandering onderhevig. Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer volgt dat zzp’ers die eigenlijk als werknemer moeten worden gezien en minder belasting betalen, niet snel worden gepakt door de Belastingdienst. Voor het onderzoek werden 1,1 miljoen aangiftes van zzp’ers gecontroleerd om erachter te komen hoe vaak de Belastingdienst een aangifte controleert. Sinds 2016 – het jaar dat de wet DBA werd ingevoerd – loopt het aantal correcties terug. Belastingambtenaren controleren maar bij een handjevol opdrachtgevers of zij ten onrechte geen loonheffing afdragen, ook zzp’ers worden minder gecontroleerd. De Belastingdienst heeft tussen eind 2019 en 2021 maar drie aanwijzingen gegeven en één keer een correctie opgelegd.
De Rekenkamer komt tot de conclusie dat de webmodule weinig oplevert, terwijl het kabinet er veel van verwacht. “Door de sterk terughoudende handhaving van de Belastingdienst” is schijnzelfstandigheid niet afgenomen, terwijl dit voor ’een ongelijk speelveld op de arbeidsmarkt’ zorgt. Het kabinet geeft aan dat de huidige versie van de webmodule voorlopig blijft bestaan. In april 2022 stelt verantwoordelijk staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) dat het complexe materie is, en dat het kabinet de aanpak van schijnzelfstandigheid wil meenemen als onderdeel van de hervorming van de arbeidsmarkt die deze kabinetsperiode moet worden ingezet.
